Uroczystość religijno-patriotyczna w Zielonem
W sobotę 19 września 2020 roku w Zielonem odbyła się uroczystość upamiętniająca żołnierzy Wojska Polskiego poległych w I Bitwie Tomaszowskiej w 1939 roku.
Uroczystość, która odbyła się w 81. rocznicę tych wydarzeń zorganizowało Stowarzyszenie na rzecz rozwoju miejscowości Zielone i okolic „Ach Zielone”. Rozpoczęły się one o godz. 15.00 przy pomniku upamiętniającym poległych żołnierzy.
Na początku wszystkich zebranych powitał Tomasz Skóra – Prezes Stowarzyszenia „Ach Zielone”, a w szczególności gości honorowych – Panią Stanisławę Utnicką i Pana płk Mieczysława Skibę. Stanisława Utnicka jest córką żołnierza Wojska Polskiego Stanisława Nowaka, który poległ w 1939 roku w miejscowości Zielone i tutaj był pochowany. W latach siedemdziesiątych jego szczątki ekshumowano i przeniesiono na Zamojską Rotundę. Pani Stanisława Utnicka przyjechała z Kozienic wraz z rodziną – wnuczką i prawnukami. Płk Mieczysław Skiba to nestor pożarnictwa, były wieloletni komendant powiatowy i wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej. Wśród przybyłych gości byli także przedstawiciele władz samorządowych: Kazimierz Mielnicki – Radny Rady Powiatu Zamojskiego, Kazimierz Misztal – Burmistrz Krasnobrodu, Janusz Oś – Zastępca Burmistrza Krasnobrodu, Kazimierz Gęśla – Sekretarz Gminy Krasnobród, Krzysztof Mazurek i Wiesław Najda – Radni Rady Miejskiej w Krasnobrodzie. Uczestnikami uroczystości byli również: Ryszard Teterycz – Zastępca nadleśniczego Nadleśnictwa Zwierzyniec, Bogdan Kulczycki – Leśniczy Nadleśnictwa Zielone, Mariola Czapla – Dyrektor Krasnobrodzkiego Domu Kultury, ks. prałat dr Eugeniusz Derdziuk – kustosz Sanktuarium Maryjnego w Krasnobrodzie, ks. Andrzej Chilewicz z Parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Mirczu, Klub Miłośników Historii z Tomaszowa Lubelskiego, strażacy z OSP w Hucisku i Zielonem, Lucyna Kawka – sołtys miejscowości Zielone, Józef Zdybel, który wykonał dokumentację fotograficzną i video uroczystości, mieszkańcy Zielonego, a także Zespół Folklorystyczny „Wójtowianie” i Krasnobrodzka Orkiestra Dęta, którzy zapewnili oprawę muzyczną.
Po powitaniu Prezes Stowarzyszenia „Ach Zielone” Tomasz Skóra przedstawił rys historyczny bitew tomaszowskich oraz powstania ponika w Zielonem.
W dalszej części uroczystości odprawiona została polowa Msza święta w intencji Ojczyzny i żołnierzy poległych we wrześniu 1939 roku koncelebrowana przez ks. prałata dr Eugeniusza Derdziuka i ks. Andrzeja Chilewicza, który wygłosił homilię o tematyce patriotycznej.
Po Mszy św. okolicznościowe przemówienia wygłosili: Burmistrz Krasnobrodu Kazimierz Misztal, emerytowany płk Pożarnictwa Mieczysław Skiba i Stanisława Utnicka.
Na zakończenie tej części obchodów 81. rocznicy I Bitwy Tomaszowskiej zebrane delegacje złożyły wieńce pod pomnikiem. Były to delegacje: władz samorządowych Krasnobrodu – burmistrz Kazimierz Misztal, z-ca burmistrza Janusz Oś i sekretarz Kazimierz Gęśla i władz powiatowych – radny Kazimierz Mielnicki, któremu towarzyszyli płk Mieczysław Skiba i Radnym Rady Miejskiej w Krasnobrodzie Wiesław Najda. W dalszej kolejności wiązanki złożyli: sołtys wsi Zielone Lucyna Kawka z mężem, delegacja Nadleśnictwa Zwierzyniec – Zastępca Nadleśniczego Ryszard Teterycz i leśniczy Bogdan Kulczycki, delegacje OSP w Zielonem z prezesem Sławomirem Buczkiem na czele i OSP w Hucisku z prezesem Tadeuszem Zubem na czele, wnuczka i prawnuki p. Stanisławy Utnickiej z Kozienic i delegacja Klubu Miłośników Historii z Tomaszowa Lubelskiego.
Dalsza, już mniej oficjalna, część uroczystości miała miejsce na placu przy budynku po byłej publicznej szkole podstawowej. Tam na uczestników uroczystości czekał poczęstunek przygotowany przez mieszkańców Zielonego – ciepła grochówka wydawana z kuchni polowej i pyszne ciasta. Podczas degustacji tych smakołyków czas umilał zespół „Wójtowianie”, wykonując piękne piosenki patriotyczne i ludowe.
Dodatkową atrakcją uroczystości były zabytkowe motocykle, prezentowane w sąsiedztwie budynku szkoły. Około 20 maszyn można było podziwiać , dzięki grupie pod nazwą „Rydwany Czasu – Zaprzęgi z Roztocza” skupiającej miłośników zabytkowych motocykli z Tomaszowa Lubelskiego, Zamościa, Hrubieszowa i Lubaczowa, która na zaproszenie prezesa stowarzyszenia „Ach Zielone” Tomasza Skóry przybyła do Zielonego.
Przemówienie Tomasza Skóry – Prezesa Stowarzyszenia „Ach Zielone” podczas uroczystości obchodów 81. rocznicy Bitew Tomaszowskich
w dniu 19 września 2020 roku w Zielonem
Szanowny Książę Prałacie, Panie Burmistrzu, Panowie i Panie Radni powiatowi i miejscy, drodzy goście, mieszkańcy miejscowości Zielone.
Spotkaliśmy się dzisiaj, aby w 81. rocznicę Bitew Tomaszowskich, oddać hołd bohaterskim żołnierzom Armii Polskiej, walczących z nawałą hitlerowską we wrześniu 1939 roku. Zebraliśmy się także, aby wspólną modlitwą wypraszać dla poległych obrońców Ojczyzny łaskę wiecznego zbawienia.
Miejsce, w którym się znajdujemy ma wymiar szczególny. Tu w miejscowości Zielone mieścił się sztab Armii Generała Piskora. Z tego miejsca wyruszały kolejne natarcia na Tomaszów Lubelski, celem przełamania obrony 4 niemieckiej Dywizji lekkiej i wywalczenia sobie przejścia na tzw. Przedmoście Rumuńskie. Miejsce to było świadkiem ostatecznej klęski i kapitulacji wojsk polskich w dniu 20 września 1939 roku. Budynek szkoły, który znajduje się obok jest świadkiem tragedii od 3 do 4 tysięcy rannych żołnierzy w bitwach tomaszowskich, którzy przebywali tu w tragicznych warunkach sanitarnych i umierali tutaj, na tej ziemi. Miejscowa szkoła zmieniona została na szpital polowy nr 503, ale mała ilość izb nie mogła pomieścić ogromnej liczby rannych, z których wielu układano na dworze. Część z nich zmarła na skutek ran i była chowana w pobliżu szpitala, na zapleczu szkoły powszechnej. W tym miejscu w którym się znajdujemy była mogiła zbiorowa. Wówczas cała wieś przepełniona była taborami, a sytuację pogorszył jeszcze fakt przeniesienia z 18/19 IX 1939 roku do wsi Zielone sztabów armii „Kraków”. Brakowało żywności oraz wody tak potrzebnej dla rannych.
Po wojnie władze ludowe nie upamiętniły tego cmentarza wojennego, a 70 ekshumowanych zwłok złożyły na Rotundzie w Zamościu. Władze też robiły wszystko, aby pamięć o tym cmentarzu nie przetrwała i by poszedł w zapomnienie. A jednak na nic się zdały wysiłki władzy ludowej. Pamięć ludzka okazała się silniejsza.
Brzozowy krzyż, który stał w tym miejscu to żadne upamiętnienie – zdecydowali zainteresowani cmentarzem wojennym byli włodarze Krasnobrodu, z burmistrzem Januszem Osiem i jego zastępcą Zbigniewem Michalskim na czele. Zapewnili, że na tym terenie odtworzony zostanie cmentarz wojenny z nagrobkami, a na razie, z ich inicjatywy, wzniesiono pomnik autorstwa krasnobrodzkiego rzeźbiarza Andrzeja Gontarza.
Pomnik w kształcie granitowego głazu z orłem żołnierza polskiego, w którym wtopiono krzyż, a po nim, niczym wywołani na zbiórkę ustawiają się w regularny rząd żołnierskie nieśmiertelniki. 19 września 2009 roku dokonano uroczystego odsłonięcia pomnika. Odsłonięcia dokonał nieżyjący już kombatant Adam Dziura, a poświecenia – ówczesny kustosz Sanktuarium Maryjnego w Krasnobrodzie, ks. prałat Roman Marszalec.
Za łaską Boga w Wielki Poniedziałek 1993 roku odnaleziono sztandar 73 Pułku Piechoty z Katowic ukryty 20 września 1939 roku. 15 sierpnia 2003 roku w miejscu odnalezienia sztandaru znalazca i chorąży pocztu sztandarowego upamiętnił miejsce krzyżem, który znajduje się na wzgórzu Zielonego za budynkiem szkoły.
Szanowni Państwo, mogiła poległych polskich żołnierzy w miejscowości Zielone jest dla nas symbolem największego patriotyzmu i oddania Ojczyźnie. Odkładanie patriotyzmu na później jest błędem.
Tak jak wspominał Wincenty Witos to: „Chłop zachował w najgorszych chwilach ziemię, religię i narodowość. Te trzy wartości dały podstawę do stworzenia państwa”.
Józef Piłsudski mówił: „Naród, który nie szanuje swej przeszłości nie zasługuje na szacunek teraźniejszości i nie ma prawa do przyszłości”.
A my przyrzekamy, że pamięć o bohaterskich czynach żołnierzy września z 1939 roku i historii Zielonego będzie przekazywana następnym pokoleniom i nigdy nie zaginie.
